تحصیل خارج از کشور

راهنمای جامع تحصیل در خارج از کشور

تحصیل در خارج از کشور بیش از گذشته ذهن دانش‌آموزان و دانشجویان را درگیر کرده است. هر کسی با هر سطح معدلی در تلاش برای یافتن بهترین دانشگاه در رشته دلخواه در کشورهای خارجی است. اما برای مهاجرت تحصیلی بهتر است قدم به قدم پیش بروید و با آگاهی کامل مقصد و دانشگاه خود را انتخاب کنید. در این مقاله قصد داریم راهنمای جامعی از تحصیل در خارج از کشور، بهترین دانشگاه‌های جهان، شرایط مورد نیاز برای مهاجرت، هزینه‌ها و هر آنچه که برای ادامه تحصیل در خارج به آن نیاز دارید را به شما ارائه کنیم.

دلایل تحصیل در خارج از کشور

در ایران دانشگاه‌های رده بالای زیادی وجود دارد که امکان تحصیل در رشته‌های متنوع را برای دانشجویان فراهم کرده است، اما ممکن است دانشجویان به دلایل مختلف مثل عدم قبولی در کنکور یا رفتن به دانشگاه‌هایی با رتبه بهتر و یافتن شغل با حقوق بالاتر بعد از فارغ‌التحصیلی، بخواهند برای ادامه تحصیل به خارج از کشور مهاجرت کنند. وضعیت نامناسب اقتصادی، نبود فرصت شغلی کافی و درآمدهای پایین در کشور یکی دیگر از دلایل دانشجویان برای مهاجرت است. تحصیل در دانشگاه‌های برتر مزایای زیادی به همراه دارد. امکان استفاده از امکانات بیشتر، داشتن فرصت‌های شغلی بیشتر و بهتر و در نتیجه زندگی در سطح رفاه بالاتر می‌تواند هر کسی را برای مهاجرت تحصیلی وسوسه کند.

آزمون‌های ورودی دانشگاه‌ها

بسته به اینکه کدام کشور و دانشگاه را برای ادامه تحصیل انتخاب کنید، قوانین ورود به هر دانشگاه با یکدیگر متفاوت است. در اکثر کشورها خبری از رقابتی به نام کنکور نیست. دانشگاه‌ها آزمونی برای جذب دانشجو برگزار نمی‌کنند و صرفا بر اساس سوابق تحصیلی و رزومه دانشجو جذب می‌کنند. اما برخی از دانشگاه‌های برتر برای پذیرش دانشجو آزمون ورودی برگزار می‌کنند که باید با مراجعه به سایت دانشگاه از شرایط و تاریخ برگزاری آزمون مطلع شد.

لیست بهترین دانشگاه‌های خارجی

هر سال موسسات جهانی طبق اصول و ملاک‌های خاص، دانشگاه‌های معتبر سراسر جهان را رتبه‌بندی و بهترین دانشگاه‌ها را معرفی می‌کنند. یکی از مهم‌ترین معیارها برای افرادی که قصد مهاجرت تحصیلی دارند، رتبه دانشگاه است، به‌خصوص افرادی که قصد گرفتن فاند و بورسیه را دارند. موسسه QS یکی از موسسات معتبری است که هر ساله با در نظر گرفتن شاخصه‌های خاص خود، برترین دانشگاه‌های جهان را معرفی می‌کند. در ادامه فهرستی از ۲۰ دانشگاه برتر دنیا در سال ۲۰۲۱ را معرفی می‌کنیم:

بیمه های دانشجویی و تسهیلات درمانی

در هر جایی از دنیا، داشتن بیمه درمانی مناسب برای افراد جامعه اهمیت زیادی دارد. یکی از مسائل پیش رو برای دانشجویان مهاجر، آگاهی از بیمه‌های موجود در کشور مقصد و انتخاب مناسب‌ترین آن‌ها است. بنابراین بهتر است در وهله اول، بیمه‌ها را بررسی کرده و بهترین آن را انتخاب کنید. انواع بیمه‌های دانشجویی عبارتند از:

بیمه دانشجویی

هر کشوری قوانین بیمه خودش را دارد و باید قبل از اقدام به مهاجرت، در مورد آن اطلاعات کسب کنید. از این رو به شما پیشنهاد می‌کنیم قبل از هر کاری، ابتدا به وب‌سایت دانشگاه مورد نظر مراجعه کنید و مواردی را که در مورد بیمه دانشجویی ذکر شده است را با دقت بخوانید. این کار باعث می‌شود طعمه شرکت‌های غیر معتبر بیمه‌ای در کشور مقصد نشوید.

در هر جای دنیا شرکت‌هایی هستند که به‌صورت غیرقانونی هزینه‌های زیادی از تازه‌واردها به‌عنوان حق بیمه اخذ می‌کنند، درحالی که نه مورد تایید خود دانشگاه هستند و نه دولت آن کشور. پس اگر دانشگاه مورد نظر برای بیمه دانشجویی در سایت خود شرایط ویژه‌ای در نظر گرفته است، به شما پیشنهاد می‌کنیم که بیمه خود را طبق این ضوابط انتخاب کنید، چون انتخاب بیمه مناسب کار راحتی نیست و عمل کردن طبق ضوابط کار شما را آسان‌تر خواهد کرد.

برخی از بیمه‌های دانشجویی به گونه‌ای است که در کشورهای دیگر هم می‌توان از خدمات آن بهره‌مند شد. برای مثال اگر در آمریکا تحت پوشش بیمه دانشجویی قرار بگیرید، امکان دارد آن شرکت در کشورهای اروپایی نیز به شما خدمات ارائه دهد و بتوانید از بیمه خود در خارج از آمریکا نیز استفاده کنید.

علاوه بر این اکثر شرکت‌های بیمه خارجی خدمات روانشناسی و دندان‌پزشکی را نیز ارائه می‌دهند که خود می‌تواند مزیت بزرگی در مقایسه با بیمه‌های ایرانی باشد.

بیمه دانشجویی مسافرتی

اگر دوست ندارید بعد از مهاجرت از شرکت‌های خارجی بیمه خریداری کنید، می‌توانید از بیمه دانشجویی مسافرتی استفاده کنید. البته این نکته را هم در نظر بگیرید که برخی از کشورها برای دادن اجازه اقامت موقت به دانشجو و ادامه فرایند مهاجرت تحصیلی، دانشجو را ملزم به داشتن بیمه دانشجویی مسافرتی می‌کنند. یعنی اصلا بدون خرید این بیمه، ادامه روند مهاجرت ممکن نیست.

برای خرید بیمه مسافرتی دانشجویی از شرکت‌های بیمه ایرانی، ابتدا باید ببینید که بیمه این شرکت مورد قبول و تایید کشور مقصد است یا خیر. سپس اقدام به خرید بیمه از شرکت مورد نظر کنید.

یکی از نکاتی که در خرید بیمه از شرکت‌های ایرانی باید به آن توجه کنید، اعتبار ۹۲ روزه این بیمه‌ها است. یعنی بیمه‌نامه شما فقط ۹۲ روز اعتبار دارد و پس از آن باید در کشور مقصد اقدام به خرید بیمه کنید. در غیر این‌صورت باید قبل از اتمام ۹۲ روز به کشور بازگردید و بعد از تمدید بیمه‌نامه خود دوباره به کشور مقصد بروید.

موارد تحت پوشش بیمه دانشجویی شرکت‌های مختلف که در برخی موارد با هم مشترک است عبارتند از:

• هزینه‌های بستری در بیمارستان و جراحی
• هزینه داروهای تحت پوشش بیمه
• انتقال بیمار از بیمارستان به کشور
• کمک به فرد بیمه‌شده هنگام سرقت یا مفقود شدن مدارک

حساب بانکی دانشجویان برای تحصیل در خارج از کشور

هر جای دنیا که بخواهید زندگی کنید یکی از اصلی‌ترین نیازهای شما داشتن یک حساب بانکی است. اگر حساب بانکی نداشته باشید، حتی نمی‌توانید کارهای پیش پا افتاده‌ای مثل پرداخت اجاره، پرداخت شهریه یا دریافت حقوق را انجام دهید.

متاسفانه در سال‌های اخیر  بعضی از بانک‌ها از ارائه خدمات به ایرانی‌ها سر باز می‌زنند. با این حال بانک‌هایی هم هستند که امکان افتتاح حساب برای ایرانی‌ها در آن‌ها وجود دارد. برای افتتاح حساب به‌عنوان دانشجو در کشور مقصد، بهتر است به بانک‌های مجاور دانشگاه مراجعه و با ارائه مدارک، اقدام به افتتاح حساب کنید. هر بانکی ممکن است مدارک مختلفی را درخواست کند.

معمولا این موارد جزو مدارک مورد نیاز برای افتتاح حساب در تمامی بانک‌ها است:

• پاسپورت
• ویزای تحصیلی
• نامه‌ای از سوی دانشگاه که نشان می‌دهد شما در آن دانشگاه ثبت نام کرده‌اید
• اجاره‌نامه یا هر مدرک دیگری (مثل نامه‌ای از سوی دانشگاه) که نشان دهد شما برای مدتی قرار است در این کشور زندگی کنید

 حداقل شرایط لازم برای تحصیل در خارج از کشور

دانش‌آموزان و دانشجویان می‌توانند در صورت داشتن تمکن مالی در مدارس و دانشگاه‌های خارجی تحصیل کنند. کسانی که نمی‌توانند هزینه تحصیل در خارج از کشور را تامین کنند، می‌توانند با داشتن رزومه علمی خوب مثل داشتن مقاله‌های علمی و شرکت در کنفرانس‌های بین‌المللی و همچنین مدرک زبان خارجی (بسته به کشور و دانشگاه متفاوت است، اما اکثرا زبان انگلیسی را قبول می‌کنند) به‌صورت رایگان تحصیل کنند. دانشجویان مقطع کارشناسی ارشد و دکتری شانس بیشتری برای دریافت بورسیه یا فاند تحصیلی و تحصیل رایگان دارند. علاوه بر این، برخی از مدارس و دانشگاه‌های خارجی آزمون ورودی دارند و برای تحصیل باید در این آزمون‌ها نمره قابل قبول کسب کرد.

ادامه تحصیل در مدارس خارج از کشور

بعضی از والدین دوست دارند برای تضمین موفقیت تحصیلی و شغلی فرزندشان، آن‌ها را در بهترین مدارس خارجی ثبت نام کنند. آمریکا، کانادا، استرالیا، انگلستان، فرانسه و سایر کشورهای غربی مقصد دانش‌آموزان برای ادامه تحصیل است.

افرادی که زیر ۱۸ سال سن دارند، می‌توانند برای تحصیل در مدارس خارجی و دریافت ویزای دانش‌آموزی اقدام کنند. افرادی بالای ۱۸ سال که هنوز مدرک دیپلم نگرفته‌اند، نمی‌توانند برای تکمیل تحصیلات خود ویزای دانش‌آموزی اخذ کنند. در اکثر کشورهای جهان تحصیل برای دانش‌آموزان خارجی رایگان نیست، مگر اینکه فرد بتواند اقامت دائمی یا شهروندی یک کشور خارجی را داشته باشد.

علاوه بر قوانین مختلف کشورها برای پذیرش دانش‌آموز خارجی، هر یک از مدارس نیز ممکن است شرایط ویژه‌ای برای پذیرش دانش‌آموز داشته باشند. برخی از مدارس ممکن است فقط دانش‌آموزانی با نمرات بالا و استعدادهای درخشان را پذیرش کنند. برخی نیز سخت‌گیری خاصی در این زمینه اعمال نمی‌کنند. بعضی از مدارس هستند که مدرک زبان برای آن‌ها جزو شرایط اصلی پذیرش است و بدون آن دانش‌آموز را ثبت نام نمی‌کنند، اما برخی دیگر مدرک زبان نمی‌خواهند و مناسب افرادی است که به دنبال تحصیل در خارج از کشور بدون مدرک زبان هستند.

والدینی که می‌خواهند فرزندشان در خارج از کشور تحصیل کند باید بدانند که معمولا در تمامی کشورهای دنیا مدارس به چند نوع زیر تقسیم می‌شود:

• مدارس روزانه
• مدراس شبانه
• مدارس دولتی
• مدارس خصوص

• مدارس روزانه

  این مدارس می‌توانند دولتی یا خصوصی باشند. به‌طور کلی هزینه تحصیل در مدارس روزانه ارزان‌تر از مدارس شبانه است، چون دانش‌آموزان برای وعده‌های غذایی و خوابگاه هزینه پرداخت نمی‌کنند. برای تحصیل در مدارس روزانه، دانش‌آموز باید یک قیم در کشور مقصد داشته باشد که می‌تواند هر کسی از جمله یکی از بستگان، دوستان یا آشنایان شما باشد که در آن کشور زندگی می‌کند.

• مدارس شبانه

  در طول سال تحصیلی دانش‌آموزان به‌صورت شبانه‌روزی در مدارس شبانه زندگی می‌کنند. به‌عبارتی در این مدت مدارس شبانه به محل زندگی آن‌ها تبدیل می‌شود. در این مدارس امکانات رفاهی مثل خوابگاه، غذا، سالن غذاخوری، سالن ورزشی و کتابخانه در اختیار دانش‌آموزان قرار می‌گیرد و بالطبع هزینه تحصیل در آن‌ها گران‌تر از مدارس روزانه است. برای تحصیل در مدارس شبانه نیز دانش‌آموز باید یک قیم داشته باشد.

• مدارس دولتی

  مدارس دولتی در کشورهای خارجی فقط دانش‌آموزان شهروند آن کشور را ثبت نام می‌کند. بدین ترتیب فقط در صورتی فرزندتان می‌تواند در این مدارس تحصیل کند که اقامت دائم یا شهروندی آن کشور را داشته باشید. تحصیل در این مدارس برای کودکان زیر ۱۸ سال معمولا رایگان است یا هزینه بسیار کمی دارد. در مدارس روزانه کودکان به زبان رسمی آن کشور آموزش می‌بینند و بنابراین فرزند شما نیز باید حتما به زبان رسمی کشور مقصد مسلط باشد. تعدادی مدرسه هم وجود دارد که ۲ زبانه هستند و به زبان انگلیسی هم تدریس می‌کنند.

• مدارس خصوصی

  در خارج از کشور معمولا مدارس خصوصی نسبت به مدارس دولتی امکانات بیشتری در اختیار دانش‌آموزان قرار می‌دهند، بنابراین هزینه تحصیل در آن‌ها نیز بالاتر است. این مدارس دانش‌آموزان خارجی را نیز پذیرش می‌کنند و نیاز به اقامت دائم یا شهروندی آن کشور نیست. مدارس خصوصی به‌صورت خودگردان اداره می‌شوند و دولت و وزارت آموزش و پرورش نقشی در قانون‌گذاری آن‌ها ایفا نمی‌کند. انگلیسی زبان اصلی این مدارس است و می‌توانید بدون دغدغه یادگیری زبان آن کشور، فرزندتان را برای ادامه تحصیل به مدارس خصوصی بفرستید. افرادی هم هستند که به‌صورت موقت در خارج از کشور اقامت می‌کنند. این افراد می‌توانند فرزندان‌شان را در مدارس ایرانی نیز ثبت نام کنند که قوانین و دروس آن تحت نظر وزارت آموزش و پرورش ایران است و دروس به زبان فارسی تدریس می‌شود. خوشبختانه در اکثر کشورها مدارس ایرانی وجود دارد و کودکانی با شرایط فوق‌الذکر می‌توانند در این مدارس تحصیل کنند.

تحصیل در خارج از کشور با مدرک دیپلم

یکی از نکاتی که برای تحصیل در خارج از کشور با مدرک دیپلم باید بدانید، تعریف دقیق دیپلم است. دیپلم در همه جای دنیا به مدرکی اطلاق می‌شود که بعد از ۱۲ سال تحصیل دریافت می‌شود. یعنی مدرکی که در نظام قدیم ایران در سوم دبیرستان اعطا می‌شود، در خارج از کشور دیپلم محسوب نمی‌شود و باید مدرک پیش‌دانشگاهی ارائه شود. اگر رشته‌های شما جزو رشته‌هایی است که فقط ۱۱ سال درس خوانده‌اید، برای ورود به دانشگاه در کشورهای خارجی باید یک سال هم درس بخوانید تا ۱۲ سال کامل شود. البته برخی از کشورها مثل انگلستان دیپلم ۱۱ ساله را نیز می‌پذیرند، اما برای ورود به دانشگاه، فرد باید برای اتمام سال دوازدهم از طریق دوره Foundation اقدام کند. برای ثبت نام در این دوره، متقاضی باید زیر ۲۱ سال باشد.

برای ادامه تحصیل در خارج مثل کشورهای آمریکا، کانادا، انگلستان و اکثر کشورهای اروپایی با مدرک دیپلم، شرایط سنی وجود دارد و فقط افراد زیر ۲۱ سال می‌توانند برای تحصیل در خارج با این مدرک اقدام کنند. گاهی برخی کشورها کمی ارفاق قائل می‌شوند و سربازی و کارهای مرتبط با رشته را که فرد پس از دریافت دیپلم انجام داده است را نیز در نظر می‌گیرند و شانس ادامه تحصیل را به این افراد هم می‌دهند. برای ادامه تحصیل در مقطع کارشناسی باید مدرک زبان خارجی هم داشته باشید. ممکن است این مدرک انگلیسی باشد یا زبان رسمی کشور مد نظر.

تحصیل در خارج از کشور با مدرک لیسانس

اگر می‌خواهید با مدرک لیسانس برای ادامه تحصیل در خارج از کشور اقدام کنید، باید ترجمه مدرک و ریز نمرات، معدل نسبتا خوب و مدرک زبان (نمره قابل قبول برای هر دانشگاه متفاوت است) را ارائه کنید. شرط سنی برای کارشناسی ارشد نسبت به کارشناسی اهمیت کمتری دارد، اما برای برخی از کشورها مهم است که برای توجیه گپ تحصیلی، مدارک و رزومه قابل قبولی را ارائه کنید.

برای تحصیل در مقطع کارشناسی ارشد در خارج از کشور شانس تحصیل رایگان را هم دارید. برخی از کشورها با ارائه بورسیه و فاند اقدام به جذب دانشجویانی با رزومه علمی پربار می‌کنند.

تحصیل در خارج از کشور با مدرک فوق لیسانس

اگر شما مدرک کارشناسی ارشد و رزومه علمی سطح بالایی دارید، شانس تحصیل در بهترین دانشگاه‌های دنیا چند برابر می‌شود. اولین کاری که برای اقدام به تحصیل در مقطع دکتری در خارج از کشور باید انجام دهید، پیدا کردن و مکاتبه با استاد راهنما یا سوپروایزر است. بعد از تایید استاد راهنما، باید مدارکی از جمله مدرک زبان (معمولا نمرات نسبتا بالا)، معدل و رزومه علمی و کاری قوی، ترجمه مدرک کارشناسی ارشد و ریزنمرات و مقالات ISI یا چاپ‌شده در مجلات علمی معتبر را برای اپلای به دانشگاه مورد نظر آماده کنید.

برای مقطع دکتری نیز شانس زیادی برای دریافت بورسیه یا فاند دارید که می‌تواند همه یا بخشی از هزینه‌های تحصیل و زندگی شما را تامین کند. گرفتن فاند در مقطع دکتری بسیار راحت‌تر از سایر مقاطع است و از این رو شانس تحصیل رایگان  درخارج در مقطع دکتری بسیار بیشتر از کارشناسی ارشد یا کارشناسی است.

تحصیل پزشکی در خارج از کشور

پزشکی رشته رویایی تقریبا هر کسی است که وارد رشته تجربی می‌شود. تحصیل در این رشته پردرآمد در خارج از کشور و در دانشگاه‌های معتبر نفش بسزایی در آینده شغلی و سطح درآمدتان داشته باشد. این روزها که تعداد متقاضیان تحصیل پزشکی در خارج از کشور زیاد شده است، وزارت علوم نیز سخت‌گیری بیشتری نسبت به مدارک صادرشده از دانشگاه‌های خارجی نشان می‌دهد. پس قبل از اقدام به مهاجرت تحصیلی، حتما اطمینان حاصل کنید که دانشگاه مد نظر شما مورد تایید وزارت علوم باشد.

محدودیت سنی برای پذیرش در رشته پزشکی در خارج از کشور حاکم است و معمولا افراد بالای ۲۲ سال مجاز به تحصیل نیستند. معدل بالای دیپلم و داشتن مدرک زبان با نمره بالا شانس شما را برای پذیرش افزایش می‌دهد. برخی از دانشگاه‌ها توصیه‌نامه از معلمان دوران دبیرستان را نیز می‌خواهند.

در کشورهای غربی و دانشگاه‌های معتبر رشته پزشکی به زبان انگلیسی تدریس می‌شود و نیاز به مدرک زبان انگلیسی دارید. اما هستند برخی از کشورها که باید مدرک زبان رسمی آن کشور در سطح C1 را اخذ کنید تا بتوانید در رشته پزشکی درس بخوانید. این را هم در نظر بگیرید که در صورت تحصیل به زبان رسمی آن کشور، ممکن است امکان تحصیل رایگان نیز برای شما فراهم شود (البته تعداد چنین دانشگاه‌هایی کم است).

اکثر کشورها مثل آلمان و اتریش آزمون ورودی برای جذب دانشجو در رشته پزشکی برگزار می‌کنند. برخی از کشورها نیز مثل کانادا، دوره‌ای ۴ ساله در نظر گرفته‌اند که دانشجو پس از اتمام دوره و قبولی در آزمون ورودی، اجازه تحصیل در رشته اصلی را به شما می‌دهد. در جایی مثل انگلیس و آمریکا از متقاضیان آزمون ورودی نمی‌گیرند. اما این افراد باید A Level را با موفقیت پشت سر بگذارند و حد نصاب نمره را در دروسی ازجمله زیست‌شناسی و شیمی را کسب کنند و سپس مجاز به ادامه تحصیل در رشته پزشکی شوند.

طول دوره پزشکی در کشورهای مختلف متفاوت است و به‌طور متوسط ۵ الی ۷ سال برآورد شده است. در جایی مثل فرانسه طول این دوره ۹ سال است و بعد از آن، شما می‌توانید فعالیت خود را مستقیما به‌عنوان متخصص آغاز کنید.

پزشکی و زیرشاخه‌های آن یکی از پرهزینه‌‌ترین رشته‌های تحصیلی است و در اکثر کشورها نمی‌توان با بورسیه یا به شکل رایگان در این رشته تحصیل کرد. پس باید حتما از تمکن مالی برخوردار باشید تا به شما اجازه تحصیل در پزشکی را بدهند. در کشورهایی مثل انگلیس، آمریکا، کانادا و استرالیا هزینه تحصیل پزشکی به‌طور متوسط ۲۰ هزار یورو در سال است. برای تحصیل ارزان‌تر می‌توانید ترکیه، مجارستان و جمهوری چک را انتخاب کنید که هزینه تحصیل در آن‌ها به زبان انگلیسی بین ۱۰ الی ۲۰ هزار یورو تخمین زده شده است. علاوه بر هزینه تحصیل، باید هزینه‌های زندگی در کشور مقصد را نیز در نظر بگیرید.

نکات مهم در خصوص تحصیل رایگان در خارج از کشور

این روزها افزایش قیمت دلار به حدی بوده که دیگر امکان تامین هزینه‌های تحصیل و زندگی در خارج از کشور برای اکثر افراد میسر نیست. به همین دلیل دانشجویان برای تحصیل رایگان در کشورهای خارجی اقدام می‌کنند. اما تحصیل رایگان در هر کشوری شرایط خاص خود را دارد که حتما باید بدانید.

انواع بورسیه تحصیلی در خارج از کشور

بورسیه واژه‌ای است که معانی گسترده‌ای را دربر می‌گیرد و انواع مختلفی دارد. هر دانشجویی می‌تواند بسته به رزومه علمی و کاری خود، برای دریافت یکی از بورسیه‌ها اقدام کند. انواع بورسیه تحصیلی عبارتنداز:

بورسیه تحصیلی Scholarship

وقتی صحبت از بورس تحصیلی به میان می‌آید، منظور اکثر افراد همان Scholarship است. این بورسیه به کمک بلاعوض از سوی دانشگاه اطلاق می‌شود که به منظور تامین هزینه‌های تحصیل و زندگی به دانشجوهایی با رزومه علمی در سطح بسیار بالا اعطا می‌شود. معمولا برای اینکه هر ترم این بورسیه به دانشجو تعلق بگیرد، باید معدل بالایی داشته باشد.

بورسیه تحصیلی دستیار تحقیق (Research Assistantship)

این بورس در ازای انجام کار به‌صورت حقوق ماهانه به دانشجو پرداخت می‌شود. دستیار تحقیق یا همان RA به افرادی گفته می‌شود که در کارهایی ازجمله کار در آزمایشگاه، نوشتن مقاله، کتاب و تحقیقات به اساتید خود کمک و در ازای آن، حقوق ثابتی دریافت می‌کنند. این بورسیه بیشتر به دانشجویان مقطع دکتری تعلق می‌گیرد، اما دانشجویان کارشناسی ارشد هم درصورتی که عملکرد خوبی داشته باشند، می‌توانند این بورسیه را کسب کنند.

بورسیه تحصیلی دستیار تدریس (Teaching Assistantship)

در ایران به دستیار تدریس یا TA، استاد حل تمرین گفته می‌شود. معمولا چنین افرادی دانشجویان مقطع دکتری یا کارشناسی ارشد هستند که کلاس‌های حل تمرین و رفع اشکال برگزار می‌کنند و در اصلاح اوراق امتحانی به اساتید خود کمک می‌کنند. حقوق دستیاران تدریس نیز مثل دستیاران تحقیق به‌صورت ماهانه پرداخت می‌شود. علاوه بر داشتن سطح علمی بالا، داشتن مدرک زبان با نمره خوب شانس شما را برای گرفتن این بورسیه افزایش می‌دهد، چون برای تدریس علاوه بر دانش کافی، به مهارت بالا در زبان انگلیسی نیز نیاز دارید.

وام (Loan)

دریافت وام برای تحصیل در خارج از کشور یکی از راه‌های تامین هزینه‌های تحصیل است. نهادهای مختلف دولتی این وام را به منظور تامین هزینه‌های تحصیلی مستقیما به حساب دانشگاه واریز می‌کنند. البته این را نیز در نظر بگیرید که برای دریافت چنین وامی باید یک ضامن در شهر محل تحصیل‌تان داشته باشید که شهروند آن کشور باشد.

کمک هزینه تحصیلی Fellowship

فلوشیپ کمک هزینه‌ای است که دانشجو برای دریافت آن باید واجد شرایط خاصی باشد. یعنی بر اساس شایستگی به دانشجو اعطا می‌شود. این کمک هزینه که اکثرا به دانشجویان دکتری و گاهی کارشناسی ارشد و همچنین گروه‌های پژوهشی تعلق می‌گیرد، بخشی از هزینه‌های تحصیل و زندگی دانشجو را تامین می‌کند. فلوشیپ ممکن است هم از طرف دانشگاه و هم از سوی نهادهای خصوصی و خیریه‌ها اعطا شود و هر ساله نیز تمدید می‌شود.

کمک هزینه تحصیلی Grant

گاهی Scholarship با Grant اشتباه گرفته می‌شود. اما اسکالرشیپ بر اساس شایستگی اعطا می‌شود و Grant بر اساس نیاز مالی. یعنی این وضعیت مالی دانشجو یا خانواده‌اش است که تعیین می‌کند دانشجو مستحق دریافت کمک هزینه است، نه داشتن معدل و رزومه علمی خوب. این بورسیه اغلب به دانشجویان دکتری و در برخی موارد به دانشجویان کارشناسی ارشد تعلق می‌گیرد. Grant نیز مثل اسکالرشیپ بلاعوض است و از سوی نهادهای دولتی و همچنین نهادهای خصوصی و خیریه‌ها اعطا می‌شود. این کمک هزینه انواع و میزان مختلفی دارد که از سوی همان نهاد مشخص می‌شود.

کمک هزینه Award

Award به معنی پاداش است و به واسطه انجام فعالیت خاص، به رتبه‌های برتر در ترم‌های خاص و با تایید هیئت علمی به دانشجو تعلق می‌گیرد. دانشجو می‌تواند با این کمک هزینه تنها بخشی از هزینه‌های تحصیل یا زندگی خود را تامین کند نه کل هزینه‌ها را. این کمک هزینه نیز بلاعوض است و ممکن است در طول چند ترم به دانشجو اعطا شود. Award می‌تواند به شکل پول (که مستقیما به حساب دانشجو واریز می‌شود)، بن خرید کتاب، هزینه سفر برای شرکت در کنفرانس یا هزینه شرکت در یک دوره تخصصی باشد.

کمک هزینه Tuition Waiver

برخی از دانشگاه‌ها به دانشجویانی که در دوره پذیرش بهترین نمره و امتیاز را کسب کنند، کمک هزینه Tuition Waiver، یعنی معافیت از پرداخت شهریه را اعطا می‌کند. ممکن است دانشجو از پرداخت کل شهریه معاف شود (Full Fund) و در برخی موارد، از پرداخت بخشی از آن (Partial Fund). این کمک هزینه غیرنقدی می‌تواند شامل هزینه خوابگاه هم شود.

بهترین کشور برای تحصیل رایگان

تحصیل رایگان در مقاطع عالی رویای هر دانشجویی است.  اما چنین امری در هر کشوری برای دانشجویان خارجی امکان‌پذیر نیست. بنابراین بهتر است بهترین کشور برای تحصیل رایگان را پیدا کنید و هزینه‌های مهاجرت تحصیلی خود را به حداقل برسانید.

برخی از کشورها بیش از سایر نقاط جهان امکان تحصیل رایگان را در اختیار دانشجویان بین‌المللی قرار می‌دهند که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم.

• ۱. آلمان

آلمان در بالای فهرست ما قرار دارد. تقریبا در تمامی دانشگاه‌های دولتی این کشور تحصیل رایگان است. تنها هزینه‌ای که دانشجویان باید پرداخت کنند، هزینه‌های اداری است که در مقایسه با شهریه‌های دانشگاه‌های کشور خودمان بسیار ناچیز است. معمولا دروس به زبان انگلیسی تدریس می‌شود و این باعث شده که دانشجویان بین‌المللی تمایل زیادی برای ادامه تحصیل در آلمان داشته باشند.

• ۲. نروژ

در نروژ نیز لازم نیست برای ادامه تحصیل حتی یک دلار هزینه کنید. چون دولت هزینه آموزش را از طریق مالیات شهروندان تامین می‌کند. تنها مشکلی که وجود دارد این است که دانشگاه‌های برتر این کشور دروس را به زبان نروژی ارائه می‌کنند. به همین دلیل باید برای تحصیل رایگان در نروژ باید به زبان نروژی مسلط باشید.

• ۳. اتریش

هزینه تحصیل در اتریش بسیار کم است. دانشجویان بین‌المللی تنها باید هزینه ثبت نام را بپردازند.

• ۴. فنلاند

دانشجویان بین‌المللی در فنلاند می‌توانند به‌صورت رایگان (به‌خصوص در مقطع کارشناسی ارشد و دکتری) تحصیل کنند.

• ۵. جمهوری چک

حدود ۳۷ میلیون دانشجوی بین‌المللی در این کشور مشغول به تحصیل هستند. درست است که در اکثر دانشگاه‌های این کشور دروس به زبان چک ارائه می‌شود، اما دانشگاه‌های برتر آن دروس را به زبان انگلیسی نیز ارائه می‌کنند.

• ۶. فرانسه

فرانسه کشوری زیبا با دانشگاه‌هایی در سطح جهانی است. تقریبا در تمامی دانشگاه‌های دولتی این کشور تحصیل برای دانشجویان بین‌المللی رایگان است.

• ۷. بلژیک

برای تحصیل در بلژیک کافی است مبلغ ناچیزی را به‌عنوان شهریه بپردازید و از این رو هزینه زیادی به شما و خانواده‌تان تحمیل نمی‌شود.

• ۸. یونان

یونان کشوری با تاریخ غنی و سیستم آموزش سطح بالا است. اکثر دروس در دانشگاه‌های این کشور به زبان انگلیسی ارائه می‌شود. هزینه تحصیل در یونان در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری بسیار ناچیز است و می‌تواند در فهرست مقاصد کم‌هزینه برای مهاجرت تحصیلی قرار بگیرد.

• ۹. اسپانیا

شهریه دانشگاه‌های اسپانیا نیز در مقایسه با سایر کشورهای اروپایی و غربی بسیار کم است. اینجا می‌توانید با هزینه کم در دانشگاه‌هایی با امکانات خوب و سطح علمی بالا تحصیل کنید.

هزینه تحصیل در خارج از کشور

در بخش‌های قبلی مقاله در مورد بورسیه‌ها و کشورهایی که امکان تحصیل رایگان برای دانشجویان بین‌المللی را فراهم می‌کنند، اطلاعات کلی کسب کردید. حال اگر موفق به تحصیل رایگان در خارج از کشور نشدید، باید هزینه‌های تحصیل خود را پرداخت کنید.

شهریه دانشگاه را می‌توان اصلی‌ترین بخش هزینه‌های مهاجرت تحصیلی به‌شمار آورد. شهریه‌ها بسته به کشور، دانشگاه، رشته و همچنین مقطع تحصیلی متفاوت است و معمولا ۲ الی ۴ برابر هزینه‌ای است که دانشجویان همان کشور باید بپردازند. هزینه‌های جانبی دیگری از جمله خرید کتاب، کارهای تحقیقاتی و پژوهشی و همچنین امور اداری را نیز باید در نظر بگیرید.

شهریه دانشگاه‌ها معمولا از ۱۰ الی ۳۰ هزار دلار متغیر است، اما این رقم دقیق نیست. بهتر است برای کسب اطلاعات دقیق از هزینه تحصیل در خارج، به وب‌سایت دانشگاه مورد نظر مراجعه و هزینه‌های تحصیل در مقطع درخواستی را بررسی کنید.

هزینه‌های زندگی نیز معمولا بین ۱۰۰۰ تا ۲۵۰۰ یورو در هر ماه تخمین زده می‌شود که این امر می‌تواند بسته به نوع زندگی هر فرد متفاوت باشد.

شرایط ادامه تحصیل و کار خارج از کشور برای دانشجویان

کمتر کسی بعد از اتمام تحصیلات برای کار و زندگی به کشور بازمی‌گردد. هدف افرادی که می‌خواهند مهاجرت تحصیلی کنند، رفتن به کشور مقصد، تحصیل، پیدا کردن کار و در نهایت اخذ اقامت و تابعیت آن کشور است. پس اگر شما هم چنین هدفی دارید، بهتر است قبل از تصمیم به مهاجرت، در مورد بازار کاری رشته خود و شرایط کشور مقصد در مورد کار پس از اتمام تحصیلات اطلاعات کامل کسب کنید. برخی از کشورها بعد از اتمام تحصیلات به دانشجویان اجازه کار نمی‌دهند و دانشجو مجبور است یا به کشور خود برگردد یا به کشور دیگری مهاجرت کند.

در اکثر نقاط جهان مدت زمان مشخص و محدودی (حدودا بین ۶ ماه الی ۱ سال) را بعد از فارغ‌التحصیلی برای دانشجویان خارجی تعیین می‌کنند تا بتوانند کار پیدا کنند و جذب بازار کار آن کشور شوند. به‌طور کلی بعد از ۵ سال کار، می‌توان اقامت دائم و بعد از ۶ الی ۱۰ سال تابعیت کشور مقصد را اخذ کرد.

پیدا کردن کار در کشورهایی که نرخ بیکاری آن پایین است، راحت‌تر است. پس هنگام انتخاب کشور مقصد برای ادامه تحصیل، به این نکته نیز حتما توجه کنید. چون برخی کشورها به دلیل بالا بودن نرخ بیکاری، به دانشجویان و نیروی کار خارجی نه اقامت دائم می‌دهد و نه تابعیت. پس بهتر است عمر خود را در کشوری صرف کنید که در نهایت بتوانید به هدف خود برسید. کشورهایی که حدودا بعد از ۵ سال کار به شما اقامت دائم می‌دهند، عبارتند از:

• انگلستان
• کانادا
• هلند
• دانمارک
• فرانسه
• اتریش
• فنلاند
• استرالیا
• ترکیه
• مجارستان
• اسپانیا

مدارک مورد نیاز اخذ ویزای تحصیلی در خارج از کشور

برای ادامه تحصیل در خارج از کشور باید مدارکی را جهت ارائه به دانشگاه آماده کنید. در ادامه فهرستی از مدارکی که به‌طور عمومی برای اخذ ویزای تحصیلی نیاز است را ارائه می‌کنیم:

• ۱۲ قطعه عکس ۴×۳ رنگی پاسپورتی
• پاسپورت معتبر که حداقل ۶ ماه از اعتبار آن باقی مانده است
• اثبات تمکن مالی (ترجمه سند ملکی والدین یا اسپانسر و گواهی موجودی حساب بانکی والدین یا اسپانسر، حداقل معادل هزینه‌های سال اول)
• گواهی اشتغال به کار والدین یا اسپانسر
• گواهی سلامت جسمی و روانی دانشجو
• ترجمه گواهی آخرین مدرک تحصیلی و ریزنمرات که توسط وزارت دادگستری و امور خارجه و در صورت نیاز توسط سفارت کشور مقصد تایید شده باشد
• داشتن مدرک زبان (انگلیسی یا زبان رسمی کشور مقصد) مثل تافل یا آیتلس
• ترجمه شناسنامه در صورت نیاز
• رزومه شخصی یا همان CV که شامل سوابق تحصیلی، علمی، تحقیقاتی، ورزشی و شغلی می‌شود
• توصیه‌نامه از طرف ۳ استاد محل تحصیل قبلی دانشجو برای متقاضیان مقطع کارشناسی ارشد
• ارائه پروپوزال تحقیقاتی برای متقاضیان دوره دکتری
• ترجمه تز
• تحقیقات و ترجمه سرفصل‌های آن
• مقالات چاپ‌شده در مجلات داخلی و خارجی
• سوابق شغلی مرتبط با رشته تحصیلی ازجمله تدریس در دانشگاه
• در برخی موارد قبولی در مصاحبه سفارت کشور مقصد ازجمله آمریکا
• کارت پایان خدمت یا معافیت سربازی ازجمله معافیت تحصیلی (در مقاطع بالاتر از لیسانس) جهت اجازه خروج از کشور برای آقایان

مواردی که اینجا ذکر کردیم، شرایط عمومی برای اخذ ویزای تحصیلی است. بهتر است برای کسب اطلاعات دقیق از تمامی شرایط مورد نیاز کشور و دانشگاه مورد نظر، به وب‌سایت دانشگاه مراجعه کنید.

مزایا و معایب تحصیل در خارج

اقدام به مهاجرت تحصیلی تصمیم بسیار سختی است که باید با در نظر گرفتن مزایا و معایب آن، اخذ شود. باید سبک و سنگین کنید و ببینید کفه ترازو در کدام سمت سنگین‌تر است و سپس با خاطری آسوده تصمیم خود را عملی کنید.

مزایای تحصیل در خارج از کشور

• مستقل شدن
• یاد گرفتن زبان جدید
• آشنایی با مردمی با فرهنگ جدید
• تحصیل در دانشگاه سطح بالا
• فرصت‌های شغلی بیشتر و بهتر
• امکان استفاده از بورس تحصیلی
• رزومه علمی پربارتر
• آشنایی با دیدگاه‌های جدید و متفاوت برای ادامه زندگی
• تقویت اعتماد به‌ نفس
• تقویت روابط اجتماعی

معایب تحصیل در خارج از کشور

• دلتنگی و دوری از خانواده
• فشار مالی و پرداخت هزینه‌های سرسام‌آور برای تحصیل
• آشنا و مسلط نبودن به زبان مردم محلی
• شوک فرهنگی و عدم آشنایی با فرهنگ جدید

شما باید با توجه به شخصیت و اولویت‌های خود مزایا و معایب تحصیل در خارج از کشور را بررسی کرده و تصمیم خود را بگیرید. اما در اکثر موارد مزایای مهاجرت تحصیلی بیشتر از معایب آن است و نکات مثبت زیادی به همراه دارد و یک تجربه جدید و منحصر به‌فرد است.

در این مقاله سعی کردیم هر آنچه که در قدم اول برای مهاجرت تحصیلی را باید بدانید را در اختیارتان قرار دهیم. اما اگر سوالی دارید که در این مقاله به آن پاسخ داده نشده است، می‌توانید جهت مشاوره رایگان با کارشناسان ما تماس بگیرید.